Springspinnen

Familie Salticidae

Terug naar start <------

De spinnen, die tot deze familie behoren, zijn vrolijk gekleurd en actief. Als hun aandacht getrokken is volgen ze je met hun grote ogen. Het zijn kleine vriendelijke beestjes die er dol op zijn om op je vinger of camera te springen. De spinnetjes zijn vaak erg bont gekleurd. Hoe zuidelijker ze leven hoe bonter de kleuren. Op de Australische spinnenpagina kan je dit goed zien. Van de meer dan 4000 bekende soorten leven er ongeveer 75 in Europa. Ze leven voornamelijk op planten, liefst in de warme zon, en hun opmerkelijke grote twee ogen en hun springcapaciteiten maakt de spin eenvoudig herkenbaar. Sommige soorten uit de familie lijken sterk op mieren. Deze soort wordt ook wel 'mier-imiterende' spin genoemd en behoort tot het genus Myrmarachne. De spin hieronder is in Australië gevonden. Omdat zij lijkt op een mier kan ze rustig tussen de mieren rondlopen zonder aangevallen te worden.
Ligonipes semitectus, mier imiterende springspin uit Australia	De twee grote ogen geeft de spin een heel goed gezichtsvermogen. Zoals de meeste spinnen hebben springspinnen ook vier paar ogen. Twee grote ogen en twee kleinere voor op de kop. Daarboven zitten ook nog twee kleine oogjes en het vierde paar zit boven achter op de kop. Door deze oogposities hebben deze spinnen een 360 graden gezichtsveld. Prooi kan op 30 tot 40 cm afstand herkend worden. Als de spin tot op 20 cm genaderd is positioneert ze haar lichaam zo dat de ogen direct naar de prooi gericht staan. De oogspieren focuseren het oog op de prooi en het oog begint snel heen en weer te bewegen. Op deze manier scant ze de prooi zoals een moderne scanner. Het effect is buitengewoon. Het gezichtvermogen wordt hierdoor verbetert doordat het mogelijk wordt om de gezichthoek te varieren tussen de 10 en 60 graden zodat de ogen werken als een zoomlens.
Proeven hebben aangetoond dat de spin ook in kleur kan zien. Nadat het object geïdentificeerd is als prooi sluipt de spin naderbij tot het op een springbare afstand is gekomen en grijpt het met zijn kaken. De achterste twee poten worden gebruikt om te springen. Als je een spinnetje in de zon op de muur ziet lopen is dat vaak Salticus scenicus ook wel zebraspin genoemd. Het lijkt alsof ze met de zwaartekracht spot. Het springt van de muur en valt enkele centimeters verder weer terug naar de muur in plaats van op de grond te vallen. Dit komt door de veiligheidsdraad. Als je goed kijkt kan je zien dat er een draadje achter uit haar lijf komt. Als de sprong mislukt blijft ze er aan hangen en kan ze weer terugklauteren naar de beginpositie. Ze maken een wit zijden zakje onder stenen, schors of bladeren. Velen gebruiken deze schuilplaats om de nacht en de winter in door te brengen. In de lente en de zomer leggen de vrouwtjes de eitjes in deze schuilplaats. Zoals je op de foto kan zien vangen springspinnen prooi die veel groter is dan de spin zelf.	Salticus scenicus

Genus Aelurillus

Maar één soort van dit genus komt voor in NW-Europa. Ze zijn 4 tot 7 mm groot.
Het mannetje heeft een v-vormige rij van haren op zijn kop en een duidelijk witte middenband op zijn achterlijf.

Aelurillus v-insignitus female	Aelurillus v-insignitus male
Aelurillus v-insignitus female	Aelurillus v-insignitus male

Genus Ballus

Dit kleine spinnetje (3 - 5 mm) leeft op struiken en loofbomen, met een voorkeur voor eiken. Vandaar haar naam: eikenbladspringer.
Dit spinnetje zit op mijn stone washed spijkerbroek.

Ballus chalybeius	Ballus chalybeius

Maar één soort komt in deze regio voor. De spin is klein met een grootte van 3 tot 4 mm.
Het mannetje kan makkelijk herkend worden aan zijn gezwollen voorpoten.

Het mannetje en vrouwtje van deze soort is zo verschillend van kleur dat het lang als verschillende soort is benoemd. Het mannetje heeft een zwarte kop, terwijl de kop van het vrouwtje oranje vlekken heeft. Haar lichaam is prachtig gekleurd met oranje en gele haren.
De spin leeft op struikgewas in het zuiden van Frankrijk. De soort is zeer zeldzaam en met uitsterven bedreigd.

Carrhotus xanthogramma man	Carrhotus xanthogramma vrouw
Carrhotus xanthogramma vrouw	Carrhotus xanthogramma man
Carrhotus xanthogramma vrouw	Carrhotus xanthogramma vrouw

Genus Cyrba

Cyrba algerina male	Cyrba algerina female
Cyrba algerina female	Cyrba algerina male

Genus Euophrys

De spinnen uit dit genus zijn niet groter dan 5 mm.

Pseudophrys lanigera (was Euophrys lanigera)
Pseudophrys lanigera	Pseudophrys lanigera
Pseudeuophrys lanigera photo Eddie Barber	Pseudeuophrys lanigera photo Eddie Barber
Euophrys frontalis man en vrouw(photo merged)
Euophrys frontalis vrouw	Euophrys frontalis man
Euophrys erratica

Vier soorten komen in Europa voor. Het mannetje is 5 mm lang en het vrouwtje 7 mm. Het lichaam van het mannetje is diepzwart gekleurd en het vrouwtje is bruin met wit. Ze komen voor in bossen en weiden.
Evarcha falcata man	Evarcha falcata man
Evarcha falcata man springt vanaf een schroefpunt. Springspinnen springen altijd met een reddingslijn die aan de afsprongpunt wordt bevestigd. Als de sprong mislukt kunne zij weer terugklimmen.
Evarcha falcata vrouw	Evarcha falcata vrouw
Evarcha arcuata vrouw	Evarcha arcuata man met zijn opvallende witte lijnen op de kop
Evarcha arcuata vrouw	Evarcha arcuata man
Evarcha jacunda man	Evarcha jacunda man

Genus Heliophanus

In NW-Europe komen elf soorten voor. Het vrouwtje kan herkend worden door de witte haren aan de voorkant van het achterlichaam.
Ze zijn 3 -6 mm groot. Ze leven voornamelijk op lage vegetatie.

Heliophanus tribulosis vrouw

Genus Icius

Dit genus leeft in het Middellandse zeegebied van Europa.

Icius hamatus vrouw

Icius hamatus? man

Icius subinermis man

Icius subinermis vrouw

Genus Macaroeris (was Eris)

Het genus Eris is sinds 1992 door wunderlich in het genus Macaroeris geplaatst. De naam is afgeleid van de eilandengroep in de Atlantische Oceaan Macaronesia . Deze spin is ook in het genus Dendryphantes geplaatst geweest.
De grootte van de spinnen varieert tussen 4 - 6 mm en ze leven op takken van bomen in de warmere gedeelten van Europa van de Canarische eilanden via Centraal europa oostwaarts tot in Centraal Azië toe.

Macaroeris nidicolens male	Macaroeris nidicolens female. foto van Danielle Ganzevoort. Spin gevonden in Spijkenisse, Nederland 2006

Genus Marpissa

Deze spin, met een lengte van 11 mm, is een van de grootste springspinnen in Europa. Ze hebben allen een lang achterlijf.
De eicocons worden in een zijden pakketje gelegd onder boomschors, stenen of op planten en worden bewaakt door het vrouwtje.
Er komen vijf soorten voor in Europa.

Marpissa muscosa vrouw

Marpissa muscosa jong mannetje

Marpissa pomatia vrouw

Marpissa pomatia man

Genus Menemerus

Deze soort komt voor in het Middelands zeegebied en is afwezig in Midden- en Noord-Europa.
De lengte varieërt tussen de 7 en 9 mm. De mannetjes hebben opvallend behaarde witte pedipalpen.
Ze zijn te vinden op zonnige muren en stenen vaak in de buurt van woningen.

Menemerus semilimbatus man	Menemerus semilimbatus man
Menemerus semilimbatus vrouw	Menemerus semilimbatus vrouw

De enige soort in NW-Europa. De snelle spin is 5-6 mm lang en leeft tussen stenen en lage begroeiing.
De spin ziet er uit als een mier en leeft tussen mieren. Waarschijnlijk is het leven tussen mieren, die de spin gedogen, veilig. Het achterlijf is overwegend bruin.
Het mannetje heeft opvallende grote kaken (cheliceren). De palpen zijn normaal van grootte.

Myrmarachne formicaria? female	Myrmarachne formicaria male (door Cor Kuipers)

Genus Pellenes

Zes soorten komen er in Europa voor en ze hebben een lengte van 3 - 7 mm.
De spin leeft tussen bladafval en op schors van bomen.

Pellenes seriatus male	Pellenes seriatus male
Pellenes arcigerus	Pellenes nigrociliatus
Pellenes tripunctatus	Pellenes tripunctatus

Genus Phlegra

Drie soorten kunnen in Europa gevonden worden.
De spin is 6 -7 mm lang en leeft tussen lage vegetatie op duinen, in weiden en op heide. 

Phlegra fasciata vrouw	Phlegra fasciata vrouw
Phlegra fasciata vrouw	Phlegra fasciata man

Genus Philaeus

Het mannetje heeft een opvallend rood gekleurd achterlijf.
Deze spinnen, met een lengte tussen 7 en 12 mm, leven tussen stenen, soms tot op grote hoogte, in het Zuiden van Europa.
De spin is zeldzaam en bedreigd.

Philaeus chrysops man	Philaeus chrysops vrouw
Philaeus chrysops vrouw	Philaeus chrysops man

Genus Pseudicius

De enige soort in dit genus. De spin lijkt op Marpissa muscosa maar is slechts half zo lang (4.6 - 5.5 mm).
Ze leven in bosrijke omgevingen tussen bladafval, op boomschors en mos.

Pseudicius encarpatus

Genus Saitis

Sommige springspinnen hebben een extra lang derde potenpaar. Mogelijk is dit een aanpassing om beter te kunnen springen maar twee soorten, Maratus en Saitus, gebruiken het derde potenpaar bij het voorspel om het vrouwtje te behagen. Zie het filmple courtship dance van Saitis barbipes.

Bij het mannetje is de derde poot aan de voorkant rood en gaat via zwart naar een witte tip. Als hij zijn poten omhoog strekt en heen en weer beweegt ontstaat er voor de toeschouwer, het vrouwtje, een rode halve schijf met een zwart-witte rand. Van springspinnen is bekend dat zijn goed kleuren kunnen zien en daar gevoelig voor zijn.

In Australië komt de bekende pauwspinfamilie Maratus voor. Naast het gezwaai met de poten gooit deze spin nog een prachtig gekleurd achterlijf omhoog waardoor een nog spectaculairder schouwspel plaatsvindt. Beide spinnen worden in dit artikel, Peckhamia 74.1 Euophryine jumping spiders that extend their third leg, besproken.

Satis barpipes is 5 – 6 mm lang. Ze leven voornamelijk rond de Middellandse zee waar ze veel rond huizen te vinden zijn. Omdat ze zo klein zijn vallen ze niet direct op. Naast de mooie kleuren heeft het mannetje opvallend gekleurde groene ogen.

Saitis barbipes vrouw	Saitis barbipes man
Saitis barbipes man	Saitis barbipes man
Saitis barbipes man	Saitis barbipes vrouw
Saitis barbipes man	Saitis barbipes jong

Genus Salticus

Vier soorten kunnen gevonden worden waarvan de meest algemeen voorkomende Salticus scenicus (zebraspin) is.
Ze hebben een lengte van 3 tot 7 mm.
Ze zijn goed in staat veel grotere prooi dan zichzelf te vangen zoals op de foto aan het begin van de pagina te zien is.
Salticus scenicus leeft veel op de muren van onze huizen. Haar lengte is tussen de 5 en 7 mm en ze is opvallend donker en wit gestreept.

.Salticus scenicus	.Salticus scenicus
.Salticus scenicus	.Salticus scenicus man (let op de enorme kaken)
Salticus zebraneus	Salticus zebraneus
Salticus zebraneus	Salticus cingulatus met prooi

Dertien soorten komen er in onze land.
Sitticus is 4 - 8 mm lang en is rond het huis te vinden

Sitticus pubescens vrouw	Sitticus pubescens
Sitticus pubescens vrouw	Sitticus pubescens man
Sitticus rupicola man	Sitticus rupicola man
Sitticus rupicola vrouw	Sitticus rupicola man

Ed Nieuwenhuys, 11 mei 2022

3 maart 2016, 7 februari 2015, 11 mei 2013, 10 januari 2009, 26 oktober 2005 , 21 juni 2006